Rabu, 15 Januari 2014
Muncule Aksara Anyar Hanacaraka
05 Muncule Aksara Anyar Hanacaraka
Sawi
sé jaman Måjåpait, muncúl jaman Islam lan uga jaman Kolonialismê Kulón ing Tanah Jawa. Ing jaman iki banjúr muncúl naskah-naskah manuskrip kapisan síng wís nganggo aksårå Hånåcåråkå Anyar.
Naskah-naskah iki ora namúng katulís ing gódhóng palêm (róntal utawa nipah) manèh, nangíng ugå ing dluwang utawa kêrtas lan awujúd buku utåwå codex ("kodhèks").
Naskah-naskah iki ditêmókaké ing tlatah pasisir lór Jåwå lan pådhå digawani mênyang Eropah ing abad kapíng 16 utåwå 17.
Bêntuké aksårå Hånåcåråkå Anyar iki wís bédå karo aksårå sadurungé kayåtå aksårå Måjåpaitan.
Prabédan utåmå iku anané serif tambahan ing aksara Hånåcåråkå Anyaran.
Prabédan utåmå iku anané serif tambahan ing aksara Hånåcåråkå Anyaran.
Aksårå-aksårå Hånåcåråkå awal iki bêntúké mèmpêr kabèh såkå Bantên ing sisíh kulón nganti têkan Bali.
Nangíng banjúr akiré pirang-pirang tlatah ora nganggo aksårå Hånåcåråkå lan pindhah nganggo Pégón lan aksårå Hånåcåråkå gaya Surakartan síng dadi baku.
Nangíng saka kabèh aksårå iku, aksara Bali síng bêntúké têtêp padha nganti ing abad kapíng 20.
Nangíng banjúr akiré pirang-pirang tlatah ora nganggo aksårå Hånåcåråkå lan pindhah nganggo Pégón lan aksårå Hånåcåråkå gaya Surakartan síng dadi baku.
Nangíng saka kabèh aksårå iku, aksara Bali síng bêntúké têtêp padha nganti ing abad kapíng 20.
Aksårå Hånåcåråkå ing médhia céthak
Aksårå Hånåcåråkå wiwít digunakaké kanggo nyithak buku ing púrwané abad kapíng 19.
Tèknik médhia cithak wiwít ditêpangi púrwané ing Eropah ing têngahé abad kapíng 15 ing kiwå-têngêné tahún 1450.
Síng kapisan ngriptå iku Johannes Gutenberg såkå Jêrman.
Måwå sistém Gutenberg iki, dadi sawijiníng tèks ora usah ditulís måwå tangan manèh déníng sawijiníng juru tulís nangíng bisa dicithak.
Akibaté buku-buku biså diprodhúksi massal lan éwadéné biså diêdól luwíh murah lan panyêbarané luwíh jêmbar.
Bångså
Éropah wís pådhå nêkani Nuswantårå wiwít taun 1511, lan manyinaóni
båså-båså pribumi ing tlatah kéné, nangíng gagasan kanggo nyithak
buku-buku måwå aksårå pribumi lagi muncúl ing purwané abad kapíng 19.
Sadurungé ånå aksårå síng marêmi brayat umúm, ana sawêtårå gagasan-gagasan síng muncúl prêkårå aksårå Jåwå cithak síng apík såkå sumbêr síng séjé-séjé.
Ing kålå sêmono pangriptå aksårå Jåwå cithak iki dadi diprakarsani déníng kêlómpók síng séjé-séjé yaiku: Raffles, pamaréntah Hindhia-Walåndå, kaúm panyêbar agåmå Kristên (zending), lan pårå ngèlmuwan.
Sadurungé ånå aksårå síng marêmi brayat umúm, ana sawêtårå gagasan-gagasan síng muncúl prêkårå aksårå Jåwå cithak síng apík såkå sumbêr síng séjé-séjé.
Ing kålå sêmono pangriptå aksårå Jåwå cithak iki dadi diprakarsani déníng kêlómpók síng séjé-séjé yaiku: Raffles, pamaréntah Hindhia-Walåndå, kaúm panyêbar agåmå Kristên (zending), lan pårå ngèlmuwan.
Kanggo
aksårå Hånåcåråkå Jåwå, priyayi síng kapisan nggawé cithakan aksårå
Hånåcåråkå iku Thomas Stamford Raffles ing bukuné síng misuwúr The
History of Java (Raffles 1817).
Nangíng aksårå cithak Jåwå iki namúng kanggo ilustrasi ing bukuné waé, ora kanggo nyithak tèks síng akèh.
Nangíng aksårå cithak Jåwå iki namúng kanggo ilustrasi ing bukuné waé, ora kanggo nyithak tèks síng akèh.
Van Vlissingen
Sawisé
iku ing taún 1820, kêpala Algemeene Secretarie ing Batavia, J.C. Baud
mutúsaké supåyå ånå mêsín cithak måwå aksårå Jåwå. Baud banjúr awèh
paréntah marang sawijiníng pakar båså Jåwå Walanda síng nalika iku
manggón ing Suråkårtå, P. van Vlissingen supåyå biså ngrancang
sawijiníng aksårå cithak síng praktis tur apik. Van Vlissingen sarujúk
lan nggawé sawijiníng modhèl aksarané. Nangíng dhèwèké ing taún 1821
mulíh mênyang Walåndå.
Sênadyan mêngkono pårå pênggêdhé ing Batavia sênêng marang rancangané lan Van Vlissingen síng wís ing Walåndå dikirim layang supåyå nêrusaké gayuhé.
Banjúr wusanané ing Juni 1825 aksårå cithak iki têkan ing Batavia. Wóng-wóng ing kånå pådhå sênêng amêrgå aksarané biså kanggo nyithak tulisan tênanan lan tuladhané yå aksårå síng kaanggêp apík dhéwé kålå iku: aksårå Hånåcåråkå gaya kêratónan Suråkårtå. Nangíng sênadyan mêngkono ugå ånå kritik marang aksårå cithak iki. Aksarané kêcilikên ukurané minångkå rélatif lan akèh pådå-pådå såhå sandhangan síng ora mèlu kacipta dadi aksårå iki ora bisa kanggo nyithak tèks-tèks kasusastran, namúng kanggo nyithak tèks-tèks biyåså waé ing koran.
Kamångkå rêncanané mbiyèn olèhé nggawé aksårå cithak iku supåyå bisa nyithak buku-buku kasusastran
Sênadyan mêngkono pårå pênggêdhé ing Batavia sênêng marang rancangané lan Van Vlissingen síng wís ing Walåndå dikirim layang supåyå nêrusaké gayuhé.
Banjúr wusanané ing Juni 1825 aksårå cithak iki têkan ing Batavia. Wóng-wóng ing kånå pådhå sênêng amêrgå aksarané biså kanggo nyithak tulisan tênanan lan tuladhané yå aksårå síng kaanggêp apík dhéwé kålå iku: aksårå Hånåcåråkå gaya kêratónan Suråkårtå. Nangíng sênadyan mêngkono ugå ånå kritik marang aksårå cithak iki. Aksarané kêcilikên ukurané minångkå rélatif lan akèh pådå-pådå såhå sandhangan síng ora mèlu kacipta dadi aksårå iki ora bisa kanggo nyithak tèks-tèks kasusastran, namúng kanggo nyithak tèks-tèks biyåså waé ing koran.
Kamångkå rêncanané mbiyèn olèhé nggawé aksårå cithak iku supåyå bisa nyithak buku-buku kasusastran
Brückner
Banjúr
kurang luwíh ing mångså síng pådhå ånå sawijiníng juru dakwah Protèstan
(Walanda zendeling) såkå Jêrman ajênêng Gottlob Brückner síng nduwé
kapénginan nêrjêmahaké Alkitab ing båså Jåwå. Brückner wís manggón wiwít
taún 1814 ing Sêmarang. Alíhbåså Alkitabé wís rampúng ing taún 1821,
banjúr dhèwèké kêpéngín nyithak naskahé lan takón mênyang pamaréntah
kolonial åpå bisa nggawé mêsín cithak aksårå Jåwå ora.
Nangíng suwé ora olèh réaksi wusanané dhèwèké nggawé aksara cithakan dhéwé síng rampúng ing taún 1831.
Aksarané iki saliyané kanggo nyithak pratélan Alkitabé, uga diênggo nyithak pamflèt-pamflèt Kristên síng diêdúmaké ing Sêmarang taún 1831.
Ing Sêmarang pårå pêdunúng pribumi tibaké sênêng bangêt marang tulisané nganti pamaréntah kolonial dadi wêdi lan mbêslah åpå síng turah.
Banjúr Brückner ugå olèh pèngêtan yèn Alkitab-Alkitabé ugå bakal dibêslah yèn diêdúmaké.
Wujúd aksårå Jåwå gaya Brückner iki ditliti déníng pårå pakar sastrå Jåwå kålå iku yaiku C.F. Winter lan J.F.C. Gericke.
Pårå pakar iki kúrang sênêng marang modhèl aksarané Brückner amêrga kaanggêp dudu cangkókan gaya Kêratón Suråkartan síng kålå iku kaanggêp apík dhéwé.
Nangíng suwé ora olèh réaksi wusanané dhèwèké nggawé aksara cithakan dhéwé síng rampúng ing taún 1831.
Aksarané iki saliyané kanggo nyithak pratélan Alkitabé, uga diênggo nyithak pamflèt-pamflèt Kristên síng diêdúmaké ing Sêmarang taún 1831.
Ing Sêmarang pårå pêdunúng pribumi tibaké sênêng bangêt marang tulisané nganti pamaréntah kolonial dadi wêdi lan mbêslah åpå síng turah.
Banjúr Brückner ugå olèh pèngêtan yèn Alkitab-Alkitabé ugå bakal dibêslah yèn diêdúmaké.
Wujúd aksårå Jåwå gaya Brückner iki ditliti déníng pårå pakar sastrå Jåwå kålå iku yaiku C.F. Winter lan J.F.C. Gericke.
Pårå pakar iki kúrang sênêng marang modhèl aksarané Brückner amêrga kaanggêp dudu cangkókan gaya Kêratón Suråkartan síng kålå iku kaanggêp apík dhéwé.
Roorda van Eysinga lan Radèn Saleh
Roorda van Eysinga, sawijiníng pakar sastrå Jåwå ing nêgårå Walåndå uga tau ditugasi nggawé aksara cithak.
Roorda van Eysinga banjúr ngrancang sawijiníng aksårå, rinéwangan déníng Radèn Salèh.
Aksårå riptan Roorda van Eysingan iki rampúng ing taún 1835. Nangíng kasilé dikritik amêrgå rupané isíh ålå lan wujúdé wujúd aksårå pêsisiran, dudu aksårå gaya Suråkartan.
Roorda van Eysinga banjúr ngrancang sawijiníng aksårå, rinéwangan déníng Radèn Salèh.
Aksårå riptan Roorda van Eysingan iki rampúng ing taún 1835. Nangíng kasilé dikritik amêrgå rupané isíh ålå lan wujúdé wujúd aksårå pêsisiran, dudu aksårå gaya Suråkartan.
Roorda
Taco
Roorda iku síng kapisan biså nggawé aksårå Jåwå síng biså dianggêp
suksès amêrgå aksarané ditampa déning pårå pakar sajaman lan têtêp
diênggo nganti luwih saka 100 taún.
Aksårå Roorda iki rampúng ing taún 1838.
Aksårå Roorda iki rampúng ing taún 1838.
Taco Roorda iku sajatiné pakar båså Wétan Têngah kaya ta båså Ibrani, budaya Wétan Têngah, såhå tafsir Prajanjian Lawas.
Nangíng dhèwèké dadi profésor båså lan sastrå Jåwå wiwít taún 1842 ing Delftsche Academie, akadêmi studi ‘Hinda’ ing Delft. Sawisé lêmbaga iki dibubaraké ing taún 1864, dhèwèké dadi profésor ing lêmbaga pênêrusé ing Leiden síng diarani Rijksinstelling tot Opleiding van Indische Ambtenaren utåwå 'Lêmbaga Negårå bagi Pêndidikan Pêgawai Nêgêri Hindia'.
Nangíng dhèwèké dadi profésor båså lan sastrå Jåwå wiwít taún 1842 ing Delftsche Academie, akadêmi studi ‘Hinda’ ing Delft. Sawisé lêmbaga iki dibubaraké ing taún 1864, dhèwèké dadi profésor ing lêmbaga pênêrusé ing Leiden síng diarani Rijksinstelling tot Opleiding van Indische Ambtenaren utåwå 'Lêmbaga Negårå bagi Pêndidikan Pêgawai Nêgêri Hindia'.
Roorda
dhéwé miturút panuturé dhéwé biså nggawé aksårå síng apík mêrgå bisa
niliki lan sinau såkå pêngalaman pårå pêndahulu-né. Saliyané iku dhèwèké
biså nggambar måwå apík, mulané bisa nggambar konsèp cithakan aksarané.
Banjúr jênís aksårå sing diênggo déníng Roorda iku jênisé pancèn têpat, yaiku aksårå Jåwå gaya Karatón Suråkårtå síng kålå iku dianggêp apík dhéwé.
Banjúr jênís aksårå sing diênggo déníng Roorda iku jênisé pancèn têpat, yaiku aksårå Jåwå gaya Karatón Suråkårtå síng kålå iku dianggêp apík dhéwé.
Sumber :
Aksara Jawa Hanacaraka
02. Aksara Jawa Hanacaraka
Aksårå Hånåcåråkå iku babóné aksårå Brahmi síng asalé såkå Hindhústan.
Ing anak bawånå Indhia iku akèh rupa-rupaníng aksårå. Salah sijiníng aksårå síng wigati iku aksara Pallawa saka Indhia sisih kidúl.
Aksårå iki inaranan mêngkéné miturút jênêngé salah siji karatón ing Indhia kidúl yaiku Karajan Pallawa.
Aksårå Pallawa iki digunakaké ing kiwa têngêné abad kapíng-4 Masèhi.
Ing Nusantårå patilasan sajarah arupå prasasti Yupå saka Kutai, Kalimantan Wétan tinulis nganggo aksårå Pallawa.
Aksårå Pallawa iki dadi babóné kabèh aksårå Nusantårå, antarané aksårå Hånåcåråkå ugå aksårå Réncóng (aksara Kaganga), Surat Batak, aksara Makassar lan aksara Baybayin (aksarané saka Filipina).
Professor J.G. de Casparis, yaiku pakar paléografi utåwå ahli ngèlmu sajarah aksårå misuwúr såkå Walåndå mérang sajarah tuwuhíng aksårå Hånåcåråkå ing limang mångså utåmå:
Aksårå Hånåcåråkå iku babóné aksårå Brahmi síng asalé såkå Hindhústan. Ing anak bawånå Indhia iku akèh rupa-rupaníng aksårå. Salah sijiníng aksårå síng wigati iku aksara Pallawa saka Indhia sisih kidúl.
Aksårå iki inaranan mêngkéné miturút jênêngé salah siji karatón ing Indhia kidúl yaiku Karajan Pallawa.
Aksårå Pallawa iki digunakaké ing kiwa têngêné abad kapíng-4 Masèhi.
Ing Nusantårå patilasan sajarah arupå prasasti Yupå saka Kutai, Kalimantan Wétan tinulis nganggo aksårå Pallawa.
Aksårå Pallawa iki dadi babóné kabèh aksårå Nusantårå, antarané aksårå Hånåcåråkå ugå aksårå Réncóng (aksara Kaganga), Surat Batak, aksara Makassar lan aksara Baybayin (aksarané saka Filipina).
Professor J.G. de Casparis, yaiku pakar paléografi utåwå ahli ngèlmu sajarah aksårå misuwúr såkå Walåndå mérang sajarah tuwuhíng aksårå Hånåcåråkå ing limang mångså utåmå:
1. Aksårå Pallawa
2. Aksårå Kawi Wiwitan
3. Aksårå Kawi Pungkasan
4. Aksårå Måjåpait
5. Aksårå Pasca-Majåpåit utawa Hånåcåråkå
Aksårå Pallawa iki digunakaké ing Nusantårå såkå abad kapíng 4 nganti kurang luwíh abad kapíng 8.
Banjúr aksårå Kawi Wiwitan diênggo såkå abad kapíng 8 nganti abad kapíng 10 utamané ing Jawa Têngah.
Aksara Kawi Pungkasan digunakaké sawisé abad kapíng 10 nganti kirå-kirå abad kapíng 13 ing Jåwå Wétan.
Banjúr aksårå Måjåpait iku digunakaké ing Jåwå Wétan nalikå jaman Måjåpait.
Banjúr sawisé karajan Måjåpait binêdhah, muncúl aksara Hånåcåråkå modhèrn síng ugå kêrêp diarani aksårå Jåwå.
Aksårå ini banjúr dadi kanggo ing saubêngíng Tanah Jawa, Tatar Sundhå, Madurå, lan Bali.
Kabèh-kabèh aksårå iki dadi sakêlómpók lan isíh sakêrabat.
Nangíng sajatiné ugå ånå aksårå liyané ing tanah Jåwå síng luwíh lawas lan isíh diênggo.
Aksårå iki jênêngé dadi aksara Budå.
Banjúr aksårå Kawi Wiwitan diênggo såkå abad kapíng 8 nganti abad kapíng 10 utamané ing Jawa Têngah.
Aksara Kawi Pungkasan digunakaké sawisé abad kapíng 10 nganti kirå-kirå abad kapíng 13 ing Jåwå Wétan.
Banjúr aksårå Måjåpait iku digunakaké ing Jåwå Wétan nalikå jaman Måjåpait.
Banjúr sawisé karajan Måjåpait binêdhah, muncúl aksara Hånåcåråkå modhèrn síng ugå kêrêp diarani aksårå Jåwå.
Aksårå ini banjúr dadi kanggo ing saubêngíng Tanah Jawa, Tatar Sundhå, Madurå, lan Bali.
Kabèh-kabèh aksårå iki dadi sakêlómpók lan isíh sakêrabat.
Nangíng sajatiné ugå ånå aksårå liyané ing tanah Jåwå síng luwíh lawas lan isíh diênggo.
Aksårå iki jênêngé dadi aksara Budå.
Aksårå Hånåcåråkå banjúr déníng wóng-wóng Eropah digawèkaké vèrsi aksårå céthak ing abad kapíng 19.
Sumber : http://ki-demang.com/index.php/03-sejarah-hanacaraka/219-02-aksara-jawa-hanacaraka
Sejarah Hanacaraka
Aksårå Hånåcåråkå.
Aksårå Hånåcåråkå ( utåwå ) iku sarupaníng aksårå síng kaanggo ing Tanah Jåwå lan saubêngé kåyå tå ing Madurå, Bali, Lómbók lan ugå Tatar Sundhå.
Aksårå Hånåcåråkå iku ugå diarani aksårå Jåwå nangíng sajatiné ukårå iki kurang srêg amargå aksårå Jåwå iku warnané akèh saliyané iku aksårå iki ora namúng diênggo nulís båså Jåwå waé.
Aksårå iki uga diênggo nulís båså Sangskrêta, båså Arab, båså Bali, båså Sundhå, basa Madurå, båså Sasak lan ugå båså Mêlayu.
Nangíng ing artikêl iki ukårå Hånåcåråkå lan aksårå Jåwå diênggo loro-loroné lan yèn ånå ukårå aksårå Jåwå síng dirujúk iku aksårå Hånåcåråkå.
Aksårå Hånåcåråkå kagólóng aksårå jinis abugida utåwå hibridha antårå aksårå silabik lan aksårå alfabèt.
Aksårå silabik iki têgêsé yèn sabên aksårå ugå nyandhang sawijiníng swårå. Hanacaraka kalêbu kulåwargå aksårå Brahmi síng asalé såkå Tanah Hindhústan.
Yèn bêntúké, aksårå Hånåcåråkå ånå wís kåyå saiki wiwít minimal abad kapíng 17.
Aksårå Hånåcåråkå iki jênêngé dijupúk såkå limang aksårå wiwitané.
Étimologi lan lêgèndha asalAksårå Hånåcåråkå jênêngé dijupúk såkå urutan limang aksårå wiwítan iki síng uniné "hånå cåråkå".
Urutan dhasar aksårå Jåwå nglêgêna iki cacahé ånå róngpulúh lan nglambangaké kabèh foném båså Jåwå.
Urutan aksårå iki kåyå mêngkéné:
hå nå cå rå kå
då tå så wå lå
på dhå jå yå nyå
må gå bå thå ngåUrutan iki uga biså diwåcå dadi ukårå-ukårå:
"Hånå cåråkå" têgêsé "Ånå utusan""Dåtå såwålå" têgêsé "Pådhå garêjêgan"
"Pådhå jåyånyå" têgêsé "Pådhå digjayané"
"Mågå båthångå" têgêsé "Pådhå dadi bathang".
Urutan ukårå iki digawé miturút lêgèndha yèn aksårå Jåwå iku diastå déníng Aji Såkå såkå Tanah Hindhústan mênyang Tanah Jåwå.
Banjúr Aji Såkå ngarang urutan aksårå kåyå mêngkéné kanggo mèngêti róng pånåkawané síng sêtyå nganti pati: Dorå lan Sêmbådå.
Loroné mati amêrgå ora bisa mbúktèkaké dhawuhé sang ratu.
Mulå Aji Såkå banjúr nyiptakaké aksårå Hånåcåråkå supåyå biså kanggo nulís layang.
Caritané kåyå mêngkéné:
Kacaritå ing jaman mbiyèn ånå wóng såkå Tanah Hindhústan anóm jênêngé Aji Såkå.
Dhèwèké putrané ratu, nangíng kêpéngín dadi pandhitå síng pintêr.
Kasênêngané mulang kawrúh rupå-rupå. Dhèwèké banjúr péngín lunga mêncaraké ngèlmu kawruh ing Tanah Jåwå.
Banjúr anuju sawijiníng dinå Aji Såkå sidå mangkat mênyang Tanah Jåwå, karo abdiné papat síng jênêngé Dugå, Prayogå, Dorå lan Sambådå. Barêng têkan ing Pulo Majêthi pådhå lèrèn.
Aji Såkå banjúr nilar abdiné loro; Dorå lan Sambådå ing púlo iku.
Déné Aji Såkå karo Dugå lan Prayogå arêp njajah Tanah Jåwå dhisík.
Dorå lan Sambådå diwêlíng orå olèh lungå såkå kono. Saliyané iku abdi loro wau dipasrahi kêrís pusakané, didhawuhi ngrêkså, ora olèh diêlúngaké marang såpå-såpå.
Aji Såkå banjúr tindak karo abdiné loro mênyang ing Tanah Jåwå. Njujúg ing nêgårå Mêndhang Kamolan.
Síng jumênêng ratu ing kono ajêjulúk Prabu Déwåtå Cêngkar. Sang prabu iku sênêngané dhahar dagingé wóng. Kawulané akèh síng pådhå wêdi banjúr pådhå ngalíh mênyang nêgara liya. Patihé ngaran Kyai Tênggêr.
Kacarita Aji Såkå ånå ing Mêndhang Kamolan jumênêng guru, wóng-wóng pådhå mlêbu dadi siswané.
Pårå siswané pådhå trêsna marang Aji Såkå amêrga dhèwèké sênêng têtulúng.
Nalika sêmana Aji Såkå móndhók nèng omahé nyai råndhå Sêngkêran dipèk anak karo nyai råndhå.
Kyai patíh karo nyai råndhå iyå wís dadi siswané Aji Såkå.
Anuju sawijiníng dinå sang prabu Déwåtå Cêngkar dukå bangêt ora wóng manèh síng biså didhahar.
Aji Såkå banjúr sagúh dicaósaké sang nåtå dadi dhaharané.
Sang nyai råndhå lan patíh dadi kagèt bangêt.
Nangíng Aji Såkå cêlathu yèn wóng loro iku ora usah kuwatír yèn dhèwèké ora bakal mati.
Banjúr Aji Såkå diatêraké ngadhêp prabu Déwata Cêngkar.
Prabu Déwåtå Cêngkar yå rumångså éman lan kêrså ngangkat Aji Såkå dadi priyayi, nangíng Aji Såkå ora gêlêm. Ånå siji panyuwuné, yåiku nyuwún lêmah saikêt jêmbaré. Síng ngukúr kudu sång prabu dhéwé.
Sang prabu Déwåtå Cêngkar iyå banjúr nglilani.
Nuli wiwít ngukúr lêmah diastå dhéwé.
Ikêté Aji Såkå dijèrèng. Ikêté tansah mulúr baé, dadi åmbå sêrtå dåwå. Iya dituti waé déníng sang prabu.
Nganti nótóg ing sêgårå kidúl. Barêng wís mèpèd ing pinggír sêgårå, ikêté dikêbútaké.
Déwåtå Cêngkar katút mlêsat kêcêmplúng ing sêgårå.
Malíh dadi båyå putíh, ngratóni saisiníng sêgårå kidúl.
Wóng-wóng ing Mêndhang Kamolan pådhå bungah.
Awít ratuné síng diwêdèni wís sírnå.
Sêka panyuwuné wóng akèh. Aji Saka nggantèni jumênêng ratu ånå ing nêgårå Mêndhang Kamolan ajêjulúk Prabu Jåkå, iya prabu Widåyåkå.
Déné patihé isíh lêstari kyai patíh Tênggêr. Si Dugå lan si Prayogå didadèkaké bupati, ngarané tumênggúng Dudugå lan tumênggung Prayogå.
Sang prabu Jåkå, iyå sang prabu Widåyåkå nimbali si Dorå lan si Sambadå.
Kacarita sang prabu Widåyåka, pinuju miyós siniwåkå. Diadhêp kyai patíh sartå pårå bupati. Sang prabu kèngêtan abdiné síng didhawuhi ngrêkså pusåkå kêrís ånå ing Pulo Majêthi.
Ndangu marang Dudugå lan Prayogå kêpriyé wartané si Dorå lan si Sêmbådå. Prayogå lan Dudugå ora bisa mangsuli awit wís suwé ora krungu åpå-åpå.
Kacarita si Dorå lan si Sambådå sing kari ånå ing Pulo Majêthi.
Wóng loro iku wís pådhå krungu pawårtå manåwå gústiné wís jumênêng ratu ånå ríng Mêndhang Kamolan.
Si Dorå ngajak sowan nangíng si Sambådå ora gêlêm awít wêdi nêrak wêwalêré gústiné, ora parêng lungå-lungå sêkå pulo Majêthi, yèn ora tinimbalan.
Nangíng si Dorå nékad arêp sowan dhéwé.
Si Sambådå ditilapaké. Banjúr mangkat ijèn waé.
Ånå ing dalan si Dorå kapêthúk karo tumênggúng Dudugå lan Prayogå. Utusan loro mau banjúr diajak bali déníng si Dorå.
Awit si Sambadå dijak ora gêlêm.
Wóng têlu banjúr sowan ing ngarsané sang prabu.
Sang Prabu ndangu si Sêmbådå ånå ing ngêndi lan diwangsuli yèn dhèwèké ora gêlêm diajak.
Mirêng aturé si Dorå, sang prabu dukå bangêt, lali dhawuhé dhéwé mbiyèn.
Banjúr Dorå, didhawuhi bali mênyang pulo Majêthi lan nimbali si Sambådå.
Yèn mêkså ora gêlêm didhawuhi dirampungi lan kêrisé dibalèkaké.
Dorå sanalikå mangkat. Ing pulo Majêthi kêtêmu karo Sêmbådå. Kåndhå yèn mêntas sowan gústiné.
Saiki diutús nimbali si Sambådå. Pusåkå kêrís didhawuhi nggåwå.
Nangíng si Sambådå ora ngandêl marang kandhané si Dorå. Banjúr pådhå padu ramé.
Suwé-suwé pådhå kêkêrêngan, dêdrêg ora ånå síng kalah, awít pådhå digdayané.
Wasånå banjúr pådhå nganggo gaman kêrís pådha gênti nyudúk. Wêkasan pêrangé sampyúh.
Si Dorå lan si Sambådå pådhå mati kabèh.
Sang Prabu ngarêp-arêp têkané si Dorå. Wís sawêtårå suwéné têkå durúng sowan-sowan mångkå didhawuhi énggal bali.
Sang prabu nimbali tumênggúng Dudugå lån Pråyogå. Didhawuhi nusul si Dorå mênyang pulo Majêthi.
Sanalikå banjúr mangkat.
Barêng Dudugå lan Prayogå wís têkå ing pulo mau, kagèt bangêt déné si Dorå lan si Sambådå kêtêmu wís pådhå mati kabèh.
Tilasé mêntas pådhå kêkêrangan pådhå tatu kênå ing gaman. Pusåkå kêrís síng dadi rêrêksan gumléthak ånå ing sandhingé.
Pusåkå banjúr dijupuk arêp diatúraké marang gústiné.
Dudugå lan Prayogå banjúr bali sowan ing ngarsané gústiné lan mratélaké kahanané.
Sang Prabu Widåyåkå kagèt bangêt mirêng pawarané, awít pancèn kaluputané dhéwé wís kêsupèn pandhawuhé.
Banjúr sang prabu nganggít aksårå Jåwå nglêgêna kanggo mèngêti abdiné loro iku.
Sumber : http://ki-demang.com/index.php/03-sejarah-hanacaraka/218-01-sejarah-hanacaraka
Aksårå Hånåcåråkå ( utåwå ) iku sarupaníng aksårå síng kaanggo ing Tanah Jåwå lan saubêngé kåyå tå ing Madurå, Bali, Lómbók lan ugå Tatar Sundhå.
Aksårå Hånåcåråkå iku ugå diarani aksårå Jåwå nangíng sajatiné ukårå iki kurang srêg amargå aksårå Jåwå iku warnané akèh saliyané iku aksårå iki ora namúng diênggo nulís båså Jåwå waé.
Aksårå iki uga diênggo nulís båså Sangskrêta, båså Arab, båså Bali, båså Sundhå, basa Madurå, båså Sasak lan ugå båså Mêlayu.
Nangíng ing artikêl iki ukårå Hånåcåråkå lan aksårå Jåwå diênggo loro-loroné lan yèn ånå ukårå aksårå Jåwå síng dirujúk iku aksårå Hånåcåråkå.
Aksårå Hånåcåråkå kagólóng aksårå jinis abugida utåwå hibridha antårå aksårå silabik lan aksårå alfabèt.
Aksårå silabik iki têgêsé yèn sabên aksårå ugå nyandhang sawijiníng swårå. Hanacaraka kalêbu kulåwargå aksårå Brahmi síng asalé såkå Tanah Hindhústan.
Yèn bêntúké, aksårå Hånåcåråkå ånå wís kåyå saiki wiwít minimal abad kapíng 17.
Aksårå Hånåcåråkå iki jênêngé dijupúk såkå limang aksårå wiwitané.
Étimologi lan lêgèndha asalAksårå Hånåcåråkå jênêngé dijupúk såkå urutan limang aksårå wiwítan iki síng uniné "hånå cåråkå".
Urutan dhasar aksårå Jåwå nglêgêna iki cacahé ånå róngpulúh lan nglambangaké kabèh foném båså Jåwå.
Urutan aksårå iki kåyå mêngkéné:
hå nå cå rå kå
då tå så wå lå
på dhå jå yå nyå
må gå bå thå ngåUrutan iki uga biså diwåcå dadi ukårå-ukårå:
"Hånå cåråkå" têgêsé "Ånå utusan""Dåtå såwålå" têgêsé "Pådhå garêjêgan"
"Pådhå jåyånyå" têgêsé "Pådhå digjayané"
"Mågå båthångå" têgêsé "Pådhå dadi bathang".
Urutan ukårå iki digawé miturút lêgèndha yèn aksårå Jåwå iku diastå déníng Aji Såkå såkå Tanah Hindhústan mênyang Tanah Jåwå.
Banjúr Aji Såkå ngarang urutan aksårå kåyå mêngkéné kanggo mèngêti róng pånåkawané síng sêtyå nganti pati: Dorå lan Sêmbådå.
Loroné mati amêrgå ora bisa mbúktèkaké dhawuhé sang ratu.
Mulå Aji Såkå banjúr nyiptakaké aksårå Hånåcåråkå supåyå biså kanggo nulís layang.
Caritané kåyå mêngkéné:
Kacaritå ing jaman mbiyèn ånå wóng såkå Tanah Hindhústan anóm jênêngé Aji Såkå.
Dhèwèké putrané ratu, nangíng kêpéngín dadi pandhitå síng pintêr.
Kasênêngané mulang kawrúh rupå-rupå. Dhèwèké banjúr péngín lunga mêncaraké ngèlmu kawruh ing Tanah Jåwå.
Banjúr anuju sawijiníng dinå Aji Såkå sidå mangkat mênyang Tanah Jåwå, karo abdiné papat síng jênêngé Dugå, Prayogå, Dorå lan Sambådå. Barêng têkan ing Pulo Majêthi pådhå lèrèn.
Aji Såkå banjúr nilar abdiné loro; Dorå lan Sambådå ing púlo iku.
Déné Aji Såkå karo Dugå lan Prayogå arêp njajah Tanah Jåwå dhisík.
Dorå lan Sambådå diwêlíng orå olèh lungå såkå kono. Saliyané iku abdi loro wau dipasrahi kêrís pusakané, didhawuhi ngrêkså, ora olèh diêlúngaké marang såpå-såpå.
Aji Såkå banjúr tindak karo abdiné loro mênyang ing Tanah Jåwå. Njujúg ing nêgårå Mêndhang Kamolan.
Síng jumênêng ratu ing kono ajêjulúk Prabu Déwåtå Cêngkar. Sang prabu iku sênêngané dhahar dagingé wóng. Kawulané akèh síng pådhå wêdi banjúr pådhå ngalíh mênyang nêgara liya. Patihé ngaran Kyai Tênggêr.
Kacarita Aji Såkå ånå ing Mêndhang Kamolan jumênêng guru, wóng-wóng pådhå mlêbu dadi siswané.
Pårå siswané pådhå trêsna marang Aji Såkå amêrga dhèwèké sênêng têtulúng.
Nalika sêmana Aji Såkå móndhók nèng omahé nyai råndhå Sêngkêran dipèk anak karo nyai råndhå.
Kyai patíh karo nyai råndhå iyå wís dadi siswané Aji Såkå.
Anuju sawijiníng dinå sang prabu Déwåtå Cêngkar dukå bangêt ora wóng manèh síng biså didhahar.
Aji Såkå banjúr sagúh dicaósaké sang nåtå dadi dhaharané.
Sang nyai råndhå lan patíh dadi kagèt bangêt.
Nangíng Aji Såkå cêlathu yèn wóng loro iku ora usah kuwatír yèn dhèwèké ora bakal mati.
Banjúr Aji Såkå diatêraké ngadhêp prabu Déwata Cêngkar.
Prabu Déwåtå Cêngkar yå rumångså éman lan kêrså ngangkat Aji Såkå dadi priyayi, nangíng Aji Såkå ora gêlêm. Ånå siji panyuwuné, yåiku nyuwún lêmah saikêt jêmbaré. Síng ngukúr kudu sång prabu dhéwé.
Sang prabu Déwåtå Cêngkar iyå banjúr nglilani.
Nuli wiwít ngukúr lêmah diastå dhéwé.
Ikêté Aji Såkå dijèrèng. Ikêté tansah mulúr baé, dadi åmbå sêrtå dåwå. Iya dituti waé déníng sang prabu.
Nganti nótóg ing sêgårå kidúl. Barêng wís mèpèd ing pinggír sêgårå, ikêté dikêbútaké.
Déwåtå Cêngkar katút mlêsat kêcêmplúng ing sêgårå.
Malíh dadi båyå putíh, ngratóni saisiníng sêgårå kidúl.
Wóng-wóng ing Mêndhang Kamolan pådhå bungah.
Awít ratuné síng diwêdèni wís sírnå.
Sêka panyuwuné wóng akèh. Aji Saka nggantèni jumênêng ratu ånå ing nêgårå Mêndhang Kamolan ajêjulúk Prabu Jåkå, iya prabu Widåyåkå.
Déné patihé isíh lêstari kyai patíh Tênggêr. Si Dugå lan si Prayogå didadèkaké bupati, ngarané tumênggúng Dudugå lan tumênggung Prayogå.
Sang prabu Jåkå, iyå sang prabu Widåyåkå nimbali si Dorå lan si Sambadå.
Kacarita sang prabu Widåyåka, pinuju miyós siniwåkå. Diadhêp kyai patíh sartå pårå bupati. Sang prabu kèngêtan abdiné síng didhawuhi ngrêkså pusåkå kêrís ånå ing Pulo Majêthi.
Ndangu marang Dudugå lan Prayogå kêpriyé wartané si Dorå lan si Sêmbådå. Prayogå lan Dudugå ora bisa mangsuli awit wís suwé ora krungu åpå-åpå.
Kacarita si Dorå lan si Sambådå sing kari ånå ing Pulo Majêthi.
Wóng loro iku wís pådhå krungu pawårtå manåwå gústiné wís jumênêng ratu ånå ríng Mêndhang Kamolan.
Si Dorå ngajak sowan nangíng si Sambådå ora gêlêm awít wêdi nêrak wêwalêré gústiné, ora parêng lungå-lungå sêkå pulo Majêthi, yèn ora tinimbalan.
Nangíng si Dorå nékad arêp sowan dhéwé.
Si Sambådå ditilapaké. Banjúr mangkat ijèn waé.
Ånå ing dalan si Dorå kapêthúk karo tumênggúng Dudugå lan Prayogå. Utusan loro mau banjúr diajak bali déníng si Dorå.
Awit si Sambadå dijak ora gêlêm.
Wóng têlu banjúr sowan ing ngarsané sang prabu.
Sang Prabu ndangu si Sêmbådå ånå ing ngêndi lan diwangsuli yèn dhèwèké ora gêlêm diajak.
Mirêng aturé si Dorå, sang prabu dukå bangêt, lali dhawuhé dhéwé mbiyèn.
Banjúr Dorå, didhawuhi bali mênyang pulo Majêthi lan nimbali si Sambådå.
Yèn mêkså ora gêlêm didhawuhi dirampungi lan kêrisé dibalèkaké.
Dorå sanalikå mangkat. Ing pulo Majêthi kêtêmu karo Sêmbådå. Kåndhå yèn mêntas sowan gústiné.
Saiki diutús nimbali si Sambådå. Pusåkå kêrís didhawuhi nggåwå.
Nangíng si Sambådå ora ngandêl marang kandhané si Dorå. Banjúr pådhå padu ramé.
Suwé-suwé pådhå kêkêrêngan, dêdrêg ora ånå síng kalah, awít pådhå digdayané.
Wasånå banjúr pådhå nganggo gaman kêrís pådha gênti nyudúk. Wêkasan pêrangé sampyúh.
Si Dorå lan si Sambådå pådhå mati kabèh.
Sang Prabu ngarêp-arêp têkané si Dorå. Wís sawêtårå suwéné têkå durúng sowan-sowan mångkå didhawuhi énggal bali.
Sang prabu nimbali tumênggúng Dudugå lån Pråyogå. Didhawuhi nusul si Dorå mênyang pulo Majêthi.
Sanalikå banjúr mangkat.
Barêng Dudugå lan Prayogå wís têkå ing pulo mau, kagèt bangêt déné si Dorå lan si Sambådå kêtêmu wís pådhå mati kabèh.
Tilasé mêntas pådhå kêkêrangan pådhå tatu kênå ing gaman. Pusåkå kêrís síng dadi rêrêksan gumléthak ånå ing sandhingé.
Pusåkå banjúr dijupuk arêp diatúraké marang gústiné.
Dudugå lan Prayogå banjúr bali sowan ing ngarsané gústiné lan mratélaké kahanané.
Sang Prabu Widåyåkå kagèt bangêt mirêng pawarané, awít pancèn kaluputané dhéwé wís kêsupèn pandhawuhé.
Banjúr sang prabu nganggít aksårå Jåwå nglêgêna kanggo mèngêti abdiné loro iku.
Sumber : http://ki-demang.com/index.php/03-sejarah-hanacaraka/218-01-sejarah-hanacaraka
Angin Têlågå
Angín dolanan pang randhu sangarêpé omah cilík iku nalikå Súrjan mudhún såkå bécak. Panyawangé landhêp ngêmataké omah síng kêbak nyimpên lêlakón uripé duking uni. Wís róng taún dhèwèké ninggalaké papan iki, lan nganti sapréné durúng akèh owah-owahan. Wít randhu síng tumiyúng pinggír kali, kêmbang kênångå síng wiwít mranggas lan plataran síng kathukulan sukêt-sukêt têki. Isíh dadi sêsawangan kåyå mångså síng wís-wís. Ing kéné Súrjan dilaírké lan ing kéné Súrjan ngroncé uríp nganti nyandhak dhéwåså.
Kèlingan iku kabèh Súrjan nêlångså. Kênångåpå katrêsnan síng wís karoncé kanthi kêsabaran lan katêguhan kudu rantas déníng kanyatan síng paít nyêthêg. Lamat-lamat wêwayangan lêlakón dukíng uni mrêntúl manèh. Kèlingan iku prasasat kabêlèr landhêpíng wêlat, atiné Súrjan pêrih.
Sawusé ngipataké síh trêsnané Súrjan, Níngrúm, kênyå gêgantilaning atiné milíh Dibyå anaké lurah kéné. Lan saiki mêsthiné biså uríp múlyå klawan juragan kayu síng cukúp suksès iku. Pancèné yå ngono. Såpå gêlêm klawan Súrjan priyå síng dilaíraké såkå wóngtuwå mískín lan nganti saiki uripé ya durúng nêmókaké owah-owahan. Isíh mlarat.
Rikålå nyawang kumlébaté manúk dårå síng nuli méncók íng pang randhu ngarêp omah iku. Atiné Súrjan kumitír. Manúk dårå, ya manúk iku síng dadi wêwayangan kang bangêt nabêt ati. Ing têlågå síng ora adóh saka omahé Níngrúm, sinêksèn sêpasang manúk dårå kang kêkibêran íng têlågå iku. Súrjan nêlakaké råså trêsnané klawan Níngrúm. Tan kanyånå wóng wadón iku datan nolak apa kang dikarêpaké Súrjan.
Wóng loro iku nuli kêkanthèn tangan sinambi ngurút dalan cilík síng ngêpúng têlågå. Prasasat Súrjan kêpéngín pamèr marang dårå-dårå iku, kalamún dudu manúk-manúk iku waé síng biså kêkanthèn klawan pasangané sinambi ngibêri akåså.
"Kowé ora bakal blénjani trêsna iki, Níng?" Súrjan katindhês råså wang-wang.
"Kang Súrjan ora susah sumêlang. Aku bakal sêtyå kåyå sêtyané têlågå iki síng nyranti têkané banyu íng kapan waé," Níngrúm nanduki måwå têmbúng síng ngumbúlké atiné Súrjan.
Lan soré íng sawêtårå taún kêpungkúr iku saiki amúng dadi wêwayangan síng nêdhas íng dhådhå. Jalaran ora gantalan suwé amúng têlúng sasi såkå kêdadéyan kuwi Níngrúm wis dadi darbèké Dibyå. Tan kuwat ngampah kanyatan síng gawé tatuné ati, ora ånå pilihan liyå Súrjan kudu minggat. Nadyan pilihan iku dudu ditóhi klawan nêgakaké wóngtuwané wadón síng wís uríp ijèn awit katinggal bapaké kanggo salawasé.
Nganti saiki sawisé róng taún lumaku. Súrjan antúk kabar yèn mbóké lara nêmên. Lan iku síng dadi alêsan Súrjan bali ing papan kêlairané iki, sawusé ngumbårå mêcaki ambané kuthå Jakarta.
Tan kinirå wêwayangan iku bali ngaléla manèh nalikå Súrjan jumangkah íng plataran. Kalawan ngimpún katêguhan ati, dhèwèké agé jumangkah nuju íng èmpèran omah síng sêlót kêlêm íng umúr.
Sêpi. Ora ånå sabawané wóng.
Mangu-mangu Surjan anggoné nêrúsaké jangkah. Kudu piyé nalikå dhèwèké kudu adu arêp klawan mbokné. Sawusé róng taún ninggal tanpå pêpoyan lan saiki kêtêmu kanthi wóng tuwå wadón jroníng kahanan ringkíh. Gumléthak ånå ngambèn kanthi ngampah lårå, ijèn tanpå rowang. Kèlingan iku dumadakan mripaté Súrjan kêmbêng-kêmbêng. Råså doså síng sakgumúk gêdhéné prasasat ngantêb dhadhané.
Åpå Níngrúm iku jêjêré mustikané wanita? Åpå Níngrúm iku ngungkuli kamulyané wanitå síng naté nggémból Súrjan sangang sasi sêpulúh dinå? Síng mêrês susuné sabên mångså kanggo ngandêlaké dagingé.
"Oh, kênångåpå aku dadi liwúng jroníng ngadhêpi kahanan róng taún kêpungkúr?" Wís sawêtara Súrjan lêlungguhan ånå lincak síng têtêp pêngkúh sumèlèh íng èmpèré. Lincak síng pêngkúh iku kåyå nggambaraké pêngkuhé atiné síng nggawé, yaiku bapaké. Saibå wóngtuwa lanang iku ngêtóhi pati lan uripé kanggo ngêbóti kulåwargå. Nadyan mangkat ésúk mulíh wêngi, udan klawan panas, ngêlak klawan luwé, nyambút gawé minångkå burúh panggúl pasar kudu dilakóni. Nganti kasêtyané mríng kulåwargå kudu ditêmbús klawan tètèsíng gêtíh pungkasan.
Ngélingi iku kabèh dadi gawang-gawang ing tlapukané Súrjan nalikå bapaké digåwå mulíh déning kåncå-kancané kanthi tatu dhådhå kang abót. Dinå kuwi nalikå íng pasar têka trêk kanthi mómót bêras, wís dadi jêjibahané bapaké Súrjan sakåncå kudu ngudhúnaké. Nangíng dinå iku tibå apês, lagi waé tutúp bak trêk dibukak. Dumadakan bak iku mrucút såkå gujêngan lan sarosané ngantêm dhadhané bapaké Súrjan. Wêkasané priyå iku gugúr ing kalané dhèwèké ngêmbari rosaning sêsanggan uríp kanggo ngopèni anak lan bojoné.
Nangíng généyå, rikålå bapaké wís ora ånå lan Súrjan kudu wani kêsampiran tanggúng jawab ngopèni mbókné, kêdadak tinggal glanggang cólóng playu kagåwå såkå solahé wanitå síng blénjani atiné. Ånå ngêndi råså bêktiné anak mríng wóngtuwó, ånå ngêndi dunúng ngrêgani labúh labêté wóngtuwå síng wís wani ngêtóhi pati lan sóróh nyåwå? Åpå kudu lungå manèh awít kêtêmu mbókné kêpårå malah nambah atiné kasikså?
Ora! Saibå sêlót mblêdhak tumpukan doså iku yèn aku kudu ninggal kanyatan iki. Mangkono tuwúh kêkuwatané Súrjan. Bênêr! Aku kudu mlêbu omah, mangkono katêtêpané atiné.
Wóng lanang iku agé mênyat såkå lincak. Tumuli kanthi nglumpúkaké kêkuwatan jêrón dhådhå mårå dicobå Súrjan nyakêti lawang omah cilík iku. Alón kêbak pangati-ati lawang dibukak. Rainé cobå diungak mênjêro, kahanan njêro têtêp sêpi. Súrjan jumangkah kanggo marani papan pêturoné mbókné. Nangíng síng digolèki ora ånå kono. Råså bingúng, mirís, lan sêdhih gilír gumanti.
"Mbók kowé ånå ngêndi, Mbók?" lirih lambéné Súrjan nyuwårå kanthi gêtêr.
Sêpi.
"Såpå kuwi?" dumadakan kêprungu swårå ringkíh såkå pawón. Atiné Súrjan lêgå. Gênah kuwi swarana mbókné, agé-agé dhèwèké jumangkah mênyang pawón. Nalika têkan pawón, sapandurat Súrjan ora pêrcåyå. Nangíng råså kagèt mau amúng sakêdhép nétrå, nuli malík råså bungah awít nyatané mbókné katón sêgêr waras ora åpå-åpå. Ora kåyå kabar síng têkå íng kupingé sawêtårå dinå kêpungkúr.
"Mbóók...," Súrjan njêrít karo ngrangkúl mbókné. Kêncêng. Sasat dhèwèké kêpéngín nglêbúr råså salah síng matumpå íng kêkêpané mbókné.
"Sêpuranên aku Mbók, aku wís ninggal Simbók sasuwéné iki," swarané Súrjan mêlas karo têtêp ngrangkúl lan ngambúngi pipiné mbókné sing wís kisút.
"Yå Lé, Simbók wis ngapurå kabèh salahmu. Wís ora ånå salah tumrap awakmu, Nggèr. Dinå kêpungkúr mbókmanåwå lagi lali, lan saiki kowé wís kèlingan manèh," wóngtuwå wadón kuwi sansåyå ora biså ngampah luhé kang têrús ngurút kali cilík síng ngrênggani pipiné.
"Mbók aku bali mêrga krungu Simbók lårå nêmên, åpå kuwi bênêr?"
"Aku síng mêling-mêlingké kanthi kabar kuwi, Lé, murih kowé gêlêm bali,"Sawusé katón aríng. Tumuli wóng wadón kuwi nyritakaké mulå-bukané gawé kabar yèn dhèwèké lårå bangêt lan ngajab Súrjan biså bali. "Simbók darbé tåmbå kanggo larané atimu róng taún kêpungkúr, Nggèr," pungkasan alêsan kuwi síng mrêntúl såkå wóng wadón tuwå kuwi.
"Aku manút waé Mbók, kabèh kanggo nêbús sagunúng dosaku klawan Simbók," Súrjan saiki anané amúng pasrah.
"Yå, wís, manåwå mangkono mêngko soré bocahé dakjaluké bisa mréné."
Gódhóng-gódhóng randhu ngarêp omah cilík iku kumitír katiyúp angín soré. Súrjan lan mbókné wís lungguhan ånå èmpèran omah nyranti wanitå síng wís dijanjèkaké têkå soré kuwi.
"Såpå ta Mbók wanitå kuwi?" pitakoné Súrjan sasêlané ngrantu síng bakal têkå. "Mêngko kowé harak ngêrti dhéwé," wangsulané mbókné cêkak.
Wanitå síng diantu-antu Súrjan lan mbókné wís katón klédhang-klédhang têkå.
"Kuwi bocahé, Lé," kandhané Mbókné Súrjan klawan nudúhaké síng lagi têkå. Barêng ngêrti såpå kang têkå, Súrjan dadi kagèt. Wanitå kanthi pawakan kuru cilík lan praupané ciyut kuwi dudu wanitå síng asíng mungguhé Súrjan.
"Bênêr Mas, aku. Dudu salah pandêlêngmu, aku Níngrúm," agé-agé wanita kuwi ambrúk ing pangkóné Surjan. "Généyå, gén...généyå kowé, Níng?" sagumuk pitakón lan sèwu råså bingung matumpå íng dhadhané Súrjan.
Éwåsémånå wanitå sing róngtaún kêpungkúr ngrojah-rajèh atiné kuwi wís ora biså wangsulan. Tangisé kasuntak, lan síng biså amúng ngrangkúl kêncêng sikilé Súrjan. Mbókné síng ngêrti munggúh nasíb kang tumêmpúh ing panguripané Níngrúm múng biså kêmbêng-kêmbêng waspå nyipati kêdadéyan surúp iku. Íng langit sansåyå pêtêng, krungu tangisé Ningrúm surúp iku. Angên-angêné Súrjan tumlawúng. Kåyå kêprungu manèh angín tlågå síng dadi sêksi kåndhå-kandhané Ningrúm róngtaún képungkúr.
::Dening: Yan Tohari::
Kapethik saking : Jagad Jawa - Solopos
http://www.solopos.co.id
Sumber : http://ki-demang.com/index.php/01-cerita-cekak/460-09-angin-telaga
Dhuh Gusti
________________________________________
Sabên wayah ésúk, nalikå arêp mangkat nyambútgawé, Sawitri kêrêp kêtêmu cah lanang ênóm iku. Pådhå-pådhå mlaku nuju dalan gêdhé. Banjúr ngadêg nèng pinggír dalan nyêgat bís. Jalaran såkå pakulinan iku dhèwèké dadi têpúng karo cah lanang ênóm iku.
Asmané Mardiyantó, kêrêp dicêlúk Yantó. Asalé såkå déså íng sawijiníng tlatah Kabupatèn Wónógiri.
Dhèwèké ngaku isíh lêgan lan nyambútgawéné ånå pêrusahaan asuransi. Anèng kuthå iki dhèwèké ngêkós. Papan kósé ora adóh såkå omah kang dikósi Sawitri.
Durúng ånå sêtaún Sawitri manggón íng kuthå kang jêjulúk Kuthå Bêngawan iki. Dhèwèké wiwit uríp mandhiri kanggo mbiyantu wóng tuwané kang wús nyêkolahaké nganti SMA.
Sênajan múng dadi burúh íng sawijining pabrik tèkstil lan gaji ora akèh, nangíng Sawitri duwé pangajab gêdhé arêp njunjúng drajaté wóng tuwå lan mbiyantu biaya sêkolah adhi-adhiné.Uríp dhèwèkan níng kuthå lan adóh såkå kulåwargå pancèn gawé atiné Sawitri kêrêp ngêlangut lan sêpi. Sênajan akèh kåncå, nangíng múng winatês kåncå nyambútgawé utåwå kåncå sapanggónan kós. Ora ånå síng cêdhak bangêt.
Nangíng sasuwéné têpúng Yantó, dhèwèké dadhi ora kêsêpèn manèh. Sawitri ngrasakaké donyå kang diadhêpi katón éndah lan sumringah. Dhèwèké wiwít njalín kakancan cêdhak kalawan Yantó. Sabên wayah ésúk, sinambi nunggu bís wóng saklórón pådhå jagóngan, ngóbról ngalór ngidúl. Sawitri ora isin manèh nyritakaké bab riwayat uripé, sêmånå ugå Yantó. Sêsambungan antarané wóng loro saya ngrêmbåkå.
Mênêng-mênêng íng sajroning atiné Sawitri tuwúh råså trêsnå marang Yantó. Yèn sêdinå ora kêtêmu kaya saabad lawasé. Nangíng, Sawitri ora wani blåkå yèn dhèwèké trêsnå marang Yantó. Dhèwèké múng mêndhêm pangrasané aníng ati. Yantó dhéwé mujúdaké wóng ênóm kang antêng. Solah tingkahé kalêm, ora kakèhan kocap lan polah. Kapribadhèné kang ora biså dislulumi iku gawé Sawitri gojag-gajêg. Dhèwèké ora wani ndugå åpå kang ånå njêro atiné wóng lanang iku. Åpå yå dhèwèké ugå trêsnå marang aku, batiné Sawitri mangu-mangu. Mulå Sawitri múng biså ngêntèni. Ésúk iku Sawitri digawé kêcêlík amargå ora kêtêmu Yantó.
Wís ånå róng dinå Yantó ora katón irungé. Dhèwèké ora naté kåndhå yèn prèi utåwå mulíh mênyang kampungé. Pangrasané Sawitri dadi ora kêpénak. Åjå-åjå ånå kêdadéyan kang nêmahi Yantó. Sawitri jané arêp mara nyang kós-kósané Yantó, nangíng dhèwèké isín. Mêngko pandakwané tånggå têparo mundhak rênå-rênå. Nangíng Sawitri yå ora biså jênak múng mênêng waé. Mulå, dinå iku dhèwèké ngêlêngaké mårå mênyang kós-kósané Yantó. Jêbúl kahanané Yantó mêlas tênan. Dhèwèké nggléthak ånå paturón, nandhang lårå. Émané, ora ånå síng ngrumat lan ngurusi. "Kók ora kåndhå yèn kowé lårå, Mas?" cêlathuné Sawitri rådå mangkêl marang Yantó. "Aku múng masúk angín biyåså kok, Wit. Wís takómbèni obat. Mêngko rak mari dhéwé," saurané Yantó alón. "Åjå digawé ènthèng, Mas. Yèn mêngko kêladúk dadi nêmên kêpiyé? Ayo, taktêrké mênyang dhóktêr!" "Ora usah, Wit! Aku wêgah gawé répót!" "Wís tå! Åjå ngèyèl!" Gandhèng dipêkså-pêkså, bacuté Yantó gêlêm dijak príksan nyang dhóktêr. Jêbúl Yantó nêmahi gêjala tipês. Bêjå, dhèwèké agé digåwå nyang dhóktêr.
Dinå-dinå sabanjuré Sawitri kêrêp niliki Yantó. Ésúk sadurungé mangkat nyambútgawé, lan soré nalikå mulíh såkå gawéyan. Dhèwèké kang ngrumat lan ngurusi Yantó kayadéné sustêr.
Dhèwèké ugå masakaké panganan, ngumbahi sandhangan, lan ngrêsiki kamaré Yantó. Tumindaké Sawitri iku gawé atiné Yantó trênyúh. Sawitri kåyå sisihané waé! Sasuwéné nandhang lårå, Yantó ora ngabarké kahanané marang kulawargané íng kampúng. Nalika ditakókaké déníng Sawitri, dhèwèké alêsan yèn wêgah gawé répót kulawargané. Kamångkå omahé wóng tuwané ora pathi adóh såkå kuthå iki. "Åpå ora klèru, Mas, yèn kowé ora ngabari wóng tuwamu! Mêngko yèn nganti krungu kowé nandhang lårå lan pirang-pirang dinå ora nyambútgawé, wóng tuwamu bisa dukå?" ujaré Sawitri ngélíngaké.
"Ora åpå-åpå, Wit. Wóng tuwaku ora bakal dukå!" sêmauré Yantó ènthèng. "Tênané, Mas?" "Wís tå, ngandêla marang aku!"
Sawitri mênêng, ora nakókaké bab iku manèh. Pirang dina sabanjuré Yantó wís mari lan saras.
Dhèwèké wiwít biså mangkat nyambútgawé manèh. Sawitri mèlu sênêng nyawang Yantó wís saras. Jalaran såkå tumindhaké Sawitri kanthi ikhlas ngrumati awaké sasuwéné lårå, anèng atiné Yantó wiwít tuwúh råså trêsna marang kênyå iku. Dhèwèké biså ngrasakaké kawigatèn lan êlusan tangané Sawitri kang alús. Dhèwèké kapilút marang kapribadèné Sawitri kang élók lan bêcík! Mulå, tampå mangu-mangu dhèwèké nyatakaké pangrasané anèng ngarêpé Sawitri. Kanthi blåkå dhèwèké kåndhå yèn síh trêsnå marang Sawitri.
Krungu pangakóné Yantó, rainé Sawitri dadi sêmu abang. Atiné bungah lan ora bisa digambaraké wêrnané. Síng gênah kêbak kaéndahan! Ya momên iki kang diêntèn-êntèni Sawitri. Tanpå mikír dåwå manèh dhèwèké nåmpå katrêsnané Yantó. Sabanjuré wóng saklórón ngikraraké janji arêp uríp bêbrayan nganti salawasé.
***
Dinå iku Sawitri tilík kaluwargané íng déså. Ana ngarêpé wóng tuwané Sawitri blåkå yèn wís duwé pacar. Wóng tuwané mèlu sênêng krungu wartå iku lan kêpéngín ditêmókaké karo calón mantuné. Malahan wóng tuwané njalúk sêsambhungané Sawitri kalawan pacaré agé dirêsmèkaké. Nangíng Sawitri ora arêp kêsusu. Dhèwèké isíh mikiraké kulawargané dhisík!
Sasuwéné ana omah Sawitri kêpêthúk karo Daryati, kanca kênthêlé. Daryati ngabaraké yèn dhèwèké sêdhéla manèh arêp rabi. Éntúk wóng Wónógiri. Sawitri mèlu sênêng krungu wartå såkå kancané iku."Lha, êndi calónmu, Ti?" pitakóné Sawitri."Isíh kêrja ånå Solo!" sêmauré Daryati."Soloné sisíh ngêndi?""Aku ora dhóng sisíh ngêndi, nangíng dhèwèké nyambútgawé ånå kantór asuransi!""Lho, kók pådhå karo pacarku. Åjå-åjå kêrjané sakantór.
Ómóng-ómóng såpå jênêngé calónmu? Såpå ngêrti mêngko nèng Solo biså kêtêmu?""Jênêngé Mardi!""Kantór asuransiné jênêngé åpå?""Aku lali jênêng kantóré, Wit. Mêngko waé takabari lumantar sms. Síng pêntíng aku njalúk têkamu íng acara nikahanku mêngko!" "Insya Allah, Ti!"
Ésuké, Sawitri bali manèh mênyang Solo. Ambyúr íng rutinitas kang sabêndinå diadhêpi. Sêsambhungané kalawan Yantó isíh mlaku lan malah sansåyå mésra. Dinå-dinå kang kalampahi kåyå-kåyå kêbak kanugrahan lan kaéndahan!Sawijiníng dinå Yantó pamít arêp balík nyang désané. Sawitri arêp mèlu, péngin têtêpungan karo kulawargané Yantó, nangíng ora éntúk. Yantó alêsan yèn durúng têtêg nggåwå Sawitri ngadhêp wóng tuwané. Dhèwèké karêp ómóng dhisík marang wóng tuwané. Sawitri mangêrtèni. Dhèwèké ora mêkså.
Yantó pamité lunga múng arêp sêdhéla, nangíng nganti róng dinå dhèwèké durúng bali manèh. Sawitri wiwít nggrêsah. Dhèwèké bola-bali ngêbèl ponsèlé Yantó, nangíng ora nyambúng. Êmbúh, åpå Yantó sêngåjå matèni hp-né åpå pancèn nèng kånå ora ånå sinyal. Kamångkå dhèwèké wís kêncan arêp ngajak Yantó nêkani mantènané Daryati! Nalikå ngancík dinå H Yantó durúng njêdhúl. Kanca-kancané ugå ora ånå síng mêruhi. Sawitri rådå mangkêl. Bacuté Sawitri mangkat dhéwé. Kåyå kang dikandhakaké Daryati, rêsèpsi nikahan kalaksanan íng sawijiníng gêdhúng kang ånå têngah kuthané. Sawitri têkå dhéwé tampå dikancani såpå-såpå.
Swara gamêlan ngumandhang såkå njêro gêdhúng. Sawitri mlaku nuju njêro gêdhúng. Swasånå wís katón ramé amargå wís akèh undhangan síng têkå. Sawitri thingak-thinguk nggolèki blêgêré Daryati.Dumadakan pundhaké digablók såkå mburi karo sawijiníng pawóngan. Sawitri méngo.
Jêbúl Daryati. Kancané iku katón bédhå karo padatan. Nganggo kêbaya lan blêbêtan jarík wirón, katón ayu kåyå widadari. Sawitri agé ngrangkúl kåncå kênthêlé iku lan ngambúng pipi kiwå têngên."Slamêt yå, Ti! Sóri, aku múng dhèwèkan!" ujaré Sawitri.
"Yå ora åpå-åpå, sing pêntíng pangèstuné. Matúr nuwún lho, gêlêm têkå!" sêmauré Daryati bungah."Êndi pêngantèn lanangé?" Daryati thingak-thinguk nggolèki calón bojoné. Dhèwèké banjúr nyêdhaki pawóngan lanang kang lagi ngóbról karo tamu ånå sisíh mburiné.
Pawóngan lanang iku ngadêg mungkúr, Sawitri ora pati wêrúh rupané. Nangíng, nalikå tangané wóng lanang iku digèrèt Daryati lan diadhêpaké ånå ngarêpé Sawitri, dumadakan jatungé Sawitri kåyå arêp gógróg!Pawóngan lanang iku ugå pucêt rainé lan klingah-klingih nyawang Sawitri. Kåyå malíng kêcêkêl pulisi!"Iki lho, Wit. Calón bojoku. Têpúngaké, asmané Mardiyantó. Cêlukané Mas Mardi!" kandané Daryati.
"Têpungaké, Mas. Iki kåncå kênthêlku, jênêngé Sawitri. Dhèwèké ugå nyambútgawé ånå Solo!"Sawitri lan Yantó alias Mardi múng pådhå mênêng. Wóng loro salaman, nangíng kétók kaku. Sawitri ngupåyå ndhêlikaké pangrasané kang gêlå ora karuan anèng ngarêpé Daryati. Dhèwèké ora bisa suwé-suwé ngadêg ånå papan kånå. Sawisé mènèhaké kadho, dhèwèké agé pamitan mulíh. Dhèwèké wís ora wani nolèh manèh mênyang mburi. Dhèwèké agé numpak bécak lan bablas mulíh. Sadawané dalan dhèwèké ora biså ngêmpêt tangisé.
Dhèwèké ora ngirå yèn wóng lanang kan ditrêsnani jêbúl wís dadi sisihané kåncå kênthêlé.
Nangíng kan gawé atiné luwíh gêlå, Yantó wís ninggalaké aíb anèng awaké arupå wiji kang tuwúh ånå wêtêngé! Dhúh, Gústi! Kêpiyé mêngko anggónku ngadhêpi uríp iki...?
________________________________________
::Dening: Eko Hartono::
Kapethik saking : Jagad Jawa - Solopos
http://www.solopos.co.id
Sumber : http://ki-demang.com/index.php/01-cerita-cekak/471-20-dhuh-gusti
Guru
________________________________________
Sêjatinê aku ora pati srêg dadi guru. Nangíng piyé manèh. Wóngtuwaku guru, masku dhosèn, mbakyuku bojoné kêpala sêkolah SMP, kakangmasku síng sijiné guru SMK, banjúr aku síng ragíl ya kudu dadi guru. "Múl, ijazahmu luwi rak såkå IKIP. Lha yèn ora gêlêm mulang trús arêp nyambút gawé åpå? Olèhku ngragati kowé ora sithík. Yèn ngèlmumu ora kók gunakaké têrús piyé?" ngêndikané Bapak.
Yèn wís ngono kuwi lan kêbênêran kabèh sêdulúr nglumpúk, kåyå olèh dalan anggóné ngrumpyúng aku. Aku ya múng mênêng, karo mèsêm. Sidané aku kêpêkså nglamar guru, pas ånå lówóngan dadi guru kóntrak utåwå guru bantu. Sênajan abót nyang ati, nangíng barêng tak lakóni kanthi sênêng, jêbúl dadi guru kuwi nyênêngké. Sabên dina anané múng kumpúl wóng akèh, kåncå akèh, lan mêsthi waé siswå síng akèh. Pancèn aku durúng duwé sisihan, wóng jênêngé pacar waé durúng duwé. Olèhé arêp golèk pacar waé carané piyé? Saiki yèn ora numpak pit móntór sing apík, cah wadón nolèh waé êmóh. Pilíh wóng síng nduwé sêpédha mótór síng apík. Yèn biså yå mobil. Aku dadi wêdi. Yèn istilahé sing ngêtrèn jaréné mindhêr.
Sêtahún anggónku dadi guru. Mêsthi waé wis kumpúl kåncå akèh. Malah adané kåncå-kåncå pårå guru bantu nggawé paguyuban. "Sêdulúr sêdulúr, kita iki sênasíb lan sêpêrjuangan. Mulå yèn kita rukún, kompak mênåwå ånå åpå-åpå, bisa ngurús kanthi cêthå lan tumåtå. Mula kabèh kudu mlêbu anggota, síng rumångså biså, månggå dadi kêtua lan pêngurús liyané. Iki kanggo kêpêntingan bêrsama "mêngkono pêmbukané kåncå guru síng nduwé karêp gawé paguyuban. Kabèh pådhå sarujúk, anggotané cacahé satús sèkêt guru såkå sadhêngah tataran. Ya guru SD, guru SMP, guru SMA lan guru SMK. Kabèh guru kóntrak, suwéné têlúng tahún. Yèn wís rampúng êmbúh bakalé piyé durúng ngêrti..
Ånå crita síng nggarês nyang ati. Tansah kèlingan nangíng kudu biså dilalèkaké. Jalaran aku iki guru, sanajan guru bantu. Kåncå guru mêsthi yå akèh, nangíng síng gêlêm cêdhak utåwå gêlêm tak ajak ómóng-ómóng bab pêngalaman dadi guru ora akèh. "Bu, sampun dangu ngastó wóntên mriki? Lajêng dóspundi nggíh dadi guru síng apík, bênêr lan pas niku?" pitakónku.
"Ah panjênêngan ki kåyå cah anyar waé. Lho pancèn yå anyar níng wís dadi guru yå kåyå nèk praktèk biyèn nalikå kuliyah kaé lho Pak," mêngkono wangsulané.
Sabanjuré katón rumakêt. Yèn ånå åpå-åpå aku takón lan nyuwún pitudúh. Asmané Bu Tutik. Jaréné dadi guru favorit, lan guru têladan. Isíh kênyå sanajan umuré wís kêpala têlu, nangíng isíh katón kaya umur kur-kuran. Sawijiníng dina dhèwèké ngêndikå yèn arêp njagóng, nangíng ora ånå síng ngêtêrké. Lan kanthi prasaja dhèwèké njalúk marang aku supaya gêlêm ngêtêraké.
"Pak kêrså nulungi aku tå? Aku ki arêp njagóng, nangíng ora ånå síng ngêtêraké, tulúng Pak yå?" mêngkono kandhané Bu Tutik. Sanajan múng njagóng, nangíng kabèh pådhå ngêrti, malah têrús móyóki aku, jaréné aku pacaran karo Bu Tutik. Sanajan batinku ora nangíng nyatané mêngkono. Lan uga Bu Tutik yå ora naté nolak ómóngané kåncå-kåncå, nangíng ugå ora ngiyani. Kabèh lumaku têrús tanpå ånå bab síng mênjilå. "Pak Múl, jaré kåncå-kåncå guru bantu pådhå arêp dhémonstrasi nyang kantór? Bênêr?" mêngkono pitakoné Bu Tutik, lan aku malah rådå kagèt. "Åpå yå tå Bu, kapan, såpå síng ngêndikå, têrús piyé?" aku malah gênti takón.
"Lho njênêngan ki piyé tå. Síng dadi anggota ki rak Panjênêngan dudu aku. Aku múng krungu såkå kåncå, lan tênané kêpriyé programé åpå yå kuduné Njênêngan síng nlusúr".
"Wah ngapuntên Bu. Aku kók ya bodho bangêt. Nuwún ya Bu diparingi ngêrti. Aku tak nggolèki kåncå liyané" wangsulanku cêkak karo klincutan. Sidané aku nggolèki kåncå síng pådhå nasibé. "Piyé jaré arêp dhémo, kapan, nyang ngêndi Kar?" pitakónku nalikó kêtêmu Karnó kåncå kuliyah biyèn. "Wah kowé kuwi jan bénto tênan. Mulang yo ora, gawéyanmu múng pacaran, mulå ora ngêrti kahanan, ora ngêrti pêrkêmbangan. Dhasar bénto Múl," ngono wangsulané karo mêncêrêng. "Ah ya sory. Mbók unèkké åpå waé aku gêlêm, nangíng aku ki yå múng mulang tók. Ora pacaran kaya ómóngané wóng. Malah aku ngêsír murid waé lupút. Hahaha," wangsulanku karo ngguyu. "Ra guyón Mul. Yèn ånå sétan liwat, ngómóngmu dadi tênanan, bakal nêmahi cilåkå. Pókóké ra ngrêmbúg bab ngono kuwi. Sirikané guru yèn tumindaké kåyå mêngkono. Kêjåbå siswå liya sêkolah sak karêpmu. Pókóké ngéné, súk Sêlåså aku karo kåncå-kåncå arêp nggrudúg têlúng panggónan. Sêpisan nyang kantór P dan K. Loro sowan pårå wakíl rakyat, lan têrús nyang balaikota. Ngurús nasíb. Sêbab awaké dhéwé iki wís mèh êntèk kontraké åpå têrús kón nganggúr manèh. Wís kêbacút dadi guru kók ora jêlas nasibé. Sêbab jronéng rapat pêngurús kabèh wís pådhå sêtuju. Jalaran iki mau ndulu pêngalamané pårå tênaga kóntrak síng biyèn. Tau tå ånå kamra kóntrak, banjúr bubar, akèh síng strès ånå síng édan." kandhané Karnó kåyå pêmimpín síng durúng naté dadi.
"Lha têrús mêngko yèn ditolak, dibubarké lan dikón nggawé pêrnyataan piyé?" "Ngéné ya cah bagús bénto. Sésúk Minggu kuwi rapat umúm, kabèh kudu têkå. Banjúr nggawé cårå, nggawé syarat. Ya kuwi usulan, kêkarêpan lan tuntutan. Ngêrti ta kowé. Mósók sarjana kók ra mudhêngan ki piyé." Karnó såyå mêncêrêng kåyå biasané. "Iya ya aku mudhêng. Síng durúng mudhêng arêp usúl piyé têrús nuntút piyé?" pitakónku manèh.
"Wèh kåyå nêrangké cah èsdé waé kók. Cah bagús Bénto Radèn Múl, rungókna yå. Awaké dhéwé ki kóntrak, yå kudu têrús. Sabanjuré pêmêrintah supåyå gêlêm ngangkat awakké dhéwé yå kabèh guru bantu dadi pêgawé négri. Sébab nyatané kan isíh mbutúhaké tå síng jênêngé guru. Ora susah tèsting manèh, sêbab biyèn yå wis tèsting. Kuwi pókók sing kudu dipêrjuangké sampai kapanpun." Kandané Karnó makantar kantar.
Têkan dinå sing wís disarujúké kabèh guru bantu nglumpúk ing lapangan. Nganggo sêragamé guru. Kanthi pêrcåyå diri lan kapitayan síng wís kêplêng, kabèh budhal nyang kantór P dan K. "Sêdulúr-sêdulúr, aku wís ngêrti åpå síng kók karêpké. Nangíng kabèh kudu pådhå ngêrti lan kuduné wís ngêrti. Wéktu iki ånå sapérangan nêgårå Indonésia síng lagi nandhang sungkåwå, yaiku kêpada gêmpa lan banjír sarta tanah lóngsór. Mulå gandhèng kabèh wís pådhå ngêrti, liyå dinå waé bakal tak sêngkuyúng åpå síng dadi karêpmu," mêngkono pidhatoné Képala Dinas P dan K. Kabèh múng pådhå mênêng lan ndómblóng. Ora ånå síng bisa ómóng. Aku iki pancèn sarjana, nangíng yèn diunékaké aku jané yå sêrík. Dupèh sarjana, njúr karêpé dhéwé ora ngêrti kahanané bångså. Liyané pådhå sêngsårå malah nyaru wuwús njalúk wêrnå wêrnå. Ééé kók yå kêbangêtén. Sawêtara sêpulúh mênít ora ånå síng mangsuli. Kêpala Dinas mlêbu kantóré manèh, lan kåncå kåncå bubaran tanpå swårå tanpå pamít.
"Ooh guru, iki nasibku." Múng kuwi batinku.
________________________________________
::Dening: T Suwarto::
Kapethik saking : Jagad Jawa - Solopos
http://www.solopos.co.id
Sumber : http://ki-demang.com/index.php/01-cerita-cekak/458-07-guru
Selasa, 14 Januari 2014
Yudistira
Tokoh wayang kulit Yudistira adalah
anak tertua dari lima bersaudara (disebut Pandawa) pasangan Pandu dan Dewi
Kunti. Memiliki garis keturunan darah putih, titisan Hyang Darma. Ia lahir dan
besar di tengah-tengah kehidupan istana Hastinapura dan karakter ksatria
peninggalan ayahnya. Yudistira memiliki nama muda Samiaji. Selalu mengedepankan
musyawarah sebagai pendekatan tinimbang kekerasan.
Sewaktu kalah bermain judi, ia dan empat saudaranya harus terusir dari Hastina. Maka, ia pun mendirikan Negara Amarta di Hutan Amarta. Namun, lagi-lagi harus terusir karena kedengkian Korawa. Ia dan empat saudaranya harus menyamar sebagai rakyat kebanyakan di Negara Wijangka selama 13 tahun.
Dalam cerita Mahabarata konflik antara Pandawa dan Korawa tidak bisa terhindarkan. Sehingga perang Baratayuda adalah satu-satunya cara untuk menyelesaikannya. Pandawa pun menang dan Yudistira dinobatkan sebagai Raja Hastina. Luas wilayahnya semakin bertambah, karena adanya Amarta.
Ketika Hastina diserahkan kepada Parikesit, cucunya, Yudistira dan empat saudaranya mengembara menjalani kehidupan sebagai pertapa. Berjalan ke utara, ke puncak Argaloka, terus ke utara ke ketinggian Gunung Mahameru. Tak ada yang tahu persis kapan dan bagaimana kematiannya.
Sewaktu kalah bermain judi, ia dan empat saudaranya harus terusir dari Hastina. Maka, ia pun mendirikan Negara Amarta di Hutan Amarta. Namun, lagi-lagi harus terusir karena kedengkian Korawa. Ia dan empat saudaranya harus menyamar sebagai rakyat kebanyakan di Negara Wijangka selama 13 tahun.
Dalam cerita Mahabarata konflik antara Pandawa dan Korawa tidak bisa terhindarkan. Sehingga perang Baratayuda adalah satu-satunya cara untuk menyelesaikannya. Pandawa pun menang dan Yudistira dinobatkan sebagai Raja Hastina. Luas wilayahnya semakin bertambah, karena adanya Amarta.
Ketika Hastina diserahkan kepada Parikesit, cucunya, Yudistira dan empat saudaranya mengembara menjalani kehidupan sebagai pertapa. Berjalan ke utara, ke puncak Argaloka, terus ke utara ke ketinggian Gunung Mahameru. Tak ada yang tahu persis kapan dan bagaimana kematiannya.
Karakter Tokoh Wayang Kulit Yudistira
Nama: Yudistira
Nama lain: Puntadewa, Samiaji, Darmakusuma, Gunatalikrama
Karakter: Jujur, sangat sabar
Senjata: Ajian Jamus Kalimasada
Nama lain: Puntadewa, Samiaji, Darmakusuma, Gunatalikrama
Karakter: Jujur, sangat sabar
Senjata: Ajian Jamus Kalimasada
TEMBUNG GARBA
1. Aglis saka tembung : age + gelis
2. Aneng saka tembung : ana + ing
3. Araneki saka tembung : arane + iki
4. Dadyawuh saka tembung : dadi + ewuh
5. Dhemenyar saka tembung : dhemen + anyar
6. Dupyarsa saka tembung : dupi + arsa
7. Jalwestri saka tembung : jalu + estri
8. Kadya saka tembung : kadi + kaya
9. Kajwareng saka tembung : kajuwara + ing
10. Kalokeng saka tembung : kaloka + ing
11. Kapyarsa saka tembung : kapireng + arsa
12. Kalyan saka tembung : kalih + lan
13. Lagyantuk saka tembung : lagi + antuk
14. Lagyaning saka tembung : lagi + ning
15. Lebdheng saka tembung : lebdha + ing
16. Lumakweng saka tembung : lumaku + ing
17. Lumebeng saka
tembung : lumebu + ing
18. Maharja saka tembung : maha + raja
19. Maharsi saka tembung : maha + arsi
20. Mahmeru saka tembung : maha + meru
21. Malebeng saka tembung : malebu + ing
22. Mungging saka tembung : mungguh + ing
23. Murbeng saka tembung : murba + ing
24. Murweng saka tembung : murwa + ing
25. Narendra saka tembung : nara + indra
26. Narpati saka tembung : nara + dipati
27. Narpendah saka tembung : narpa + endah
28. Nateng saka tembung : nata + ing
29. Nujwari saka tembung : nuju + ari
30. Prapteng saka tembung : prapta + ing
31. Prawireng saka tembung : prawiro + ing
32. Prawirotama saka tembung : prawiro + utama
33. Priyagung saka tembung : priya + agung
34. Priyangga saka tembung : priya + angga
35. Ratwagung saka tembung : ratu + agung
36. Ratwelok saka tembung : ratu + elok
37. Sarotama saka tembung : saru + utama
38. Sedyarsa saka tembung : sedya + arsa
39. Sinom saka tembung : isih + enom
40. Sireku saka tembung : sira + iku
41. Sitinggil saka tembung : siti + inggil
42. Sugyarta saka tembung : sugih + arta
43. Sumbangsih saka tembung : sumbang + asih
44. Surendra saka tembung : sura + indra
45. Sureng saka tembung : sura + ing
46. Sutendra saka tembung : suta + indra
47. Taksyalit saka tembung : taksih + alit
48. Tankocap saka tembung : tanpa + ucap
49. Tumengeng saka tembung : tumenga + ing
50. Tumekeng saka tembung : tumeka + ing
51. Tumujweng saka tembung : tumuju + ing
52. Wirotama saka tembung : wiro + utama
53. Yeku saka tembung : ya + iku
Langganan:
Postingan (Atom)