Basa kuwi minangka
sarana kanggo alat komunikasi, kanggo nglantarake marang sawijining maksud
utawa kekarepan marang wong sing diajak guneman. Basa uga dadi sarana kanggo
nglairake panguneg-uneg kanthi cara nulis utawa maca. Mula anggone nggunakake
basa kudu trep ora kena tumpang suh, kudu mangerteni marang sapa sing diajak
guneman, ngerti empan papan lan kudu duwe rasa pangrasa marang sing diajak
guneman. Mula basa iku nduweni unggah-ungguh. Dene unggah-ungguhing basa iku
sabenere akeh banget nanging sing lumrah digunakake iku ana 4 yaiku:
1. Ngoko
lugu
2. Ngoko
andhap/ngoko alus
3. Krama
lugu
4. Krama
alus/krama inggil.
Ø Basa
ngoko lugu
Wujude : tembunge ngoko kabeh ora ana kramane.
Panganggone :
a. Menyang
sapadha-padha kang wis kulina banget.
b. Kanggo
guneman karo wong kang pernah enom.
c. Yen
lagi ngunandika.
d. Tumrap
bocah sing durung bisa guneman genep.
Tulada
:
-Surya
lunga les boncengan karo kancane.
-Aku
nonton bal-balan nganti wengi banget,mulane mripatku krasa mbiyut.
Ø Basa
ngoko alos
Wujude : tembunge ngoko kacampuran
tembung krama ingil.
Panggone :
a. Sedulur
tuwa marang sedulur enom kang luwih dhuwur drajade.
b. Garwane
priyayi marang sing kakung.
c. Priyayi
marang priyayi kang wis kulina.
Tuladha
:
-
Panjenengan mau saka tindak endi, kok
tak goleki ora ana?
-
Tak aturi priksa Bu, menawa panjenengan
ditimbali bapak kepala sekolah.
Ø Basa
krama lugu
Wujude : tembunge madya (ater-ater lan panambange krama).
Panganggone :
a. Kanggo
marang kanca sing wis kulina, padha drajade lan ngajeni.
b. Garwane
priyayi marang sing kakung.
c. Priyayi
marang sedulure tuwa kang luwih cendhek drajade.
Tuladha :
-
Kula boten kesah sekolah amargi sakit.
-
Sampeyan nembe saking pundi?
Ø Basa
krama alus
Wujude : tembunge kabeh krama (ater-ater lan panambange
krama).
Krama inggil (tumrap wong sing diajak
guneman)
Panganggone :
a. Wong
enom marang wong tuwa.
b. Batur
marang bendarane.
c. Murid
marang gurune.
d. Andhahan
marang pimpinane.
e. Kanca
karo kanca sing durung kulina.
Tuladha :
-
Simbah tindak dhateng peken
dipundherekaken ibu.
-
Bapak ngasta tas ageng, sajakipun badhe
tindak tebih.
-
Pak Bondhan mriksani lepen ingkang bena
saking katebihan.
Luwih
gampange para siswa bisa ndeleng rumus ing ngisor iki!
Unggah-Ungguh basa Jawa
|
Tembung ngoko
|
Tembung krama
|
Tembung krama inggil
|
Tembung serapan
|
Ngoko lugu
|
√
|
-
|
-
|
√
|
Ngoko alus
|
√
|
-
|
√
|
√
|
Krama lugu
|
-
|
√
|
-
|
√
|
Krama alus
|
-
|
√
|
√
|
√
|
Keterangan :
V : nganggo
- : ora nganggo
Tidak ada komentar:
Posting Komentar